Thời gian qua, các làng nghề ở Hà Nội đã được quan tâm đầu tư, phát triển thành điểm đến du lịch hấp dẫn, thu hút một lượng lớn khách du lịch đến tham quan. Du khách tìm đến với làng nghề Hà Nội không chỉ bởi sản phẩm làng nghề mà họ tìm hiểu về văn hóa, di tích lịch sử, lễ hội, cảnh quan cùng những trải nghiệm, khám phá nét sinh hoạt đời thường và giá trị văn hóa truyền thống ẩn chứa trong từng làng nghề. “Chìa khóa” để thu hút du khách chính là các làng nghề đã “mở cửa” đón du khách tham quan nơi sản xuất, tiếp xúc với nghệ nhân và thợ thủ công, trải nghiệm làm thử một vài công đoạn sản xuất trước khi sản phẩm ra lò… 

Bát Tràng hút khách làm “nghệ nhân”

Theo thống kê của Sở Du lịch Hà Nội, làng gốm sứ Bát Tràng đón hàng triệu khách mỗi năm. Tổng doanh số bán hàng của làng nghề Bát Tràng 3 năm gần đây luôn đạt và vượt mức 1.000 tỷ đồng, điều đó đã chứng minh cho sức hấp dẫn của làng nghề hàng ngàn năm tuổi này. Ngoài Bát Tràng, làng dệt lụa Vạn Phúc cũng đón từ 5.000 đến 7.000 khách tới giao dịch, tham quan mỗi tháng. Tuy nhiên, đây chỉ là một trong số các điểm đến làng nghề thu hút đông khách du lịch của Thủ đô. Bên cạnh 2 làng nghề trên, còn phải kể đến làng sơn mài Hạ Thái, nón Chuông… cũng thu hút khá đông khách du lịch mỗi năm.

Theo ông Nguyễn Văn Trường, Phó Bí thư thường trực Quận ủy Quận Hà Đông, 3 làng nghề truyền thống nổi tiếng, gồm dệt lụa Vạn Phúc, rèn Đa Sỹ, mộc Thượng Mao đã được xác định là 1 trong 6 cụm du lịch trọng điểm của Hà Nội trong Quy hoạch phát triển du lịch thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Để phát triển làng nghề gắn với hoạt động du lịch, nhiều năm nay, địa phương không chỉ triển khai nhiều hoạt động quảng bá, tuyên tuyền về đất và người Hà Đông mà còn kết nối doanh nghiệp trong kinh doanh dịch vụ phục du lịch. Tính đến thời điểm hiện tại, Hà Đông đã huy động gần 100 tỷ đồng để tu bổ, tôn tạo hệ thống di tích, quy hoạch đầu tư khu điểm tiểu thủ công nghiệp làng nghề dệt lụa truyền thống với diện tích 13ha.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt nổi bật mà du lịch làng nghề thu được thì vẫn còn tồn tại nhiều bất cập, cần được khắc phục. Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội Trần Đức Hải cho biết, hầu hết làng nghề truyền thống ở Hà Nội còn mang tính nhỏ lẻ, tự phát triển, tự sản xuất và nguồn ra còn gặp khó khăn. Trong khi đó, cơ sở hạ tầng, kỹ thuật du lịch còn yếu, sản phẩm làng nghề phục vụ du lịch chưa đặc sắc, thiếu tính hấp dẫn, chưa có khả năng cạnh tranh trên thị trường. Người dân địa phương tại làng thiếu những kiến thức chung về văn hóa, nghiệp vụ du lịch, khả năng giao tiếp với du khách nên không thể giới thiệu, bán sản phẩm hiệu quả…

Nói về vấn đề còn tồn tại của du lịch làng nghề, ông Trường cũng thừa nhận “việc đưa Vạn Phúc thành điểm du lịch đang gặp nhiều khó khăn. Vì mục tiêu ngắn hạn mà một số tiểu thương ở làng chấp nhận sự có mặt của hàng ngoại, từ đó làm xấu đi hình ảnh thương hiệu và mức độ nhiệt tình với nghề của người dân. Ví dụ như để may một chiếc áo lụa cao cấp phải chi tối thiểu từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng nhưng các chất liệu pha nilon, đũi thì giá chỉ bằng 1/3. Du khách không hiểu rõ rất dễ ngộ nhận về chất lượng lụa Hà Đông… Việc gắn kết làng nghề với doanh nghiệp sản xuất, quảng bá, tiêu thụ chưa thực sự hiệu quả, tiền công thu về từ nghề dệt quá thấp nên truyền nghề cho thế hệ sau đang gặp khó khăn…

Các chuyên gia về kinh tế, du lịch cũng chỉ ra rằng, vướng mắc chính của phát triển du lịch làng nghề vẫn là bài toán về sự gắn kết cần thiết giữa nghệ nhân làng nghề và doanh nghiệp du lịch chưa có lời giải thỏa đáng. Nghệ nhân là nhân tố quan trọng để giữ gìn, phát triển làng nghề gắn với du lịch nhưng hiểu biết về du lịch, sản phẩm phù hợp với du khách thì họ không nắm rõ. Nghệ nhân giỏi chỉ biết làm nghề và sáng tạo, không giỏi kinh doanh. Muốn nghệ nhận gắn kết với du lịch, cần xác định rõ nhóm ngành nghề nào phù hợp để phát triển du lịch. Do đó, giải pháp hiệu quả nhất mà các chuyên gia về kinh tế, du lịch đưa ra là tăng cường kết nối doanh nghiệp. Chỉ có giải pháp này mới giải quyết được thách thức về việc cân đối giữa sự phát triển kinh tế làng nghề mà vẫn giữ gìn được nét truyền thống. Đây cũng là giải pháp hỗ trợ hiệu quả việc làm du lịch chuyên nghiệp bởi doanh nghiệp nắm được nhu cầu, sở thích, thói quen mua sắm của khách, từ đó tư vấn, hỗ trợ đào tạo làng nghề trong công tác tiếp cận bán, quảng bá sản phẩm; có sự đầu tư, hỗ trợ các hộ gia đình làng nghề đổi mới theo mô hình phù hợp để phát triển du lịch.

Đoàn Hoa